بنیاد گرایی اسلامی و سیاست خارجی آمریکا

طرح موضوع :

بنیادگرایی اسلامی نهضتی برخاسته از درون جوامع اسلامی و پاسخی دینی به بحرانها و آشفتگی های اجتماعی و سیاسی جوامع مسلمان بود . این جریان با پی بردن به فساد و بی عدالتی در جوامع اسلامی همواره در صدد اصلاح این جوامع بوده است وبا ارائه پیشنهادی مبتنی بر تمسک و بازگشت مجدد به اصول و مبانی اسلام در صدد بود راه درمان نابسامانیها و عقب ماندگی را در درون مذهب پیدا کند .

بنیادگرایی اسلامی با ویژگی ها و اهداف فوق همواره در طول تاریخ اسلام استمرار داشته و با پسرفت و پیشرفت هایی که داشته است وارد قرون جدید (20 و 21 ) گردید .

بنیادگرایی در دوران جدید ، که می توان شروع رسمی آن را از سید جمال الدین اسد آبادی دانست علاوه بر تعقیب اهداف پیشین که مبنی بر اصلاح و مبارزه با فساد در جوامع اسلامی بود ، هدف و خواست تازه ای پیدا کرد : یعنی مبارزه با هجوم استعمار گران خارجی به سرزمین های اسلامی .این عامل از آن زمان تا کنون به صورت یکی از اهداف اصلی این جریان باقی مانده است . یا به عبارتی می توان گفت همین عامل نقش عمده ای در پیدایش و تداوم جریان بنیادگرایی اسلامی در دوران جدید داشته است .

لازم به ذکر است که مسئله تهاجم غرب به سرزمینهای اسلامی از همان ابتدا با واکنش این جوامع روبرو بوده است اما این واکنشها بیشتر در شکل و قالب های غیر اسلامی صورت گرفته است . به ویژه از نیمه دوم قرن بیستم که چارچوبهای مارکسیستی ، ملی گرایی و ناصریسم بیشتر در منطقه خاور میانه نفوذ داشتند و اسلام گرایی یا چارچوب مبارزاتی مبتنی بر عقاید اسلامی در حاشیه قرار داشت . اما به دنبال ناتوانی این مکاتب و ادامه گسترش نفوذ غرب در جوامع اسلامی گرایش روز افزونی به سمت جایگزینی دینی و طرحی اسلامی برای بسیج توده ها جهت مبارزه با هجوم گسترده غرب به وجود آمد و به دنبال آن اندیشه بنیادگرایی از اقبال فراوانی برخوردار شد که نتیجه آن گسترش دامنه بنیادگرایی اسلامی در بیشتر سرزمینهای اسلامی به ویژه آن دسته که گرفتار نابسامانیهای اجتماعی و سیاسی بیشتری بودند می باشد .

فراگیر شدن بنیادگرایی اسلامی از نیمه دوم قرن بیستم تا کنون به حدی بود که عده ای از اندیشمندان را بر آن داشت تا گمان کنند بنیادگرایی اسلامی پدیده ای جدید و مربوط به قرن اخیر است و حتی عده ای نقطه شروع آن را از سال 1979 م و وقوع انقلاب اسلامی در ایران دانستند .

2ـ سوال اصلی

بدون شک هر پژوهشی یک هدف بنیادی بر مبنای طرح یک سؤال اساسی را دنبال
می­کند . همانطور که در علت انتخاب موضوع تحقیق حاضر عنوان شد حوادث 11 سپتامبر و سؤالات فراوانی که در مورد علت وقوع آن مطرح شد انگیزه ای برای انجام تحقیق حاضر می باشد لذا با توجه به مطالعات انجام شده ، محقق به دنبال این سؤال است که :آیا سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا بر جریان بنیادگرایی اسلامی و شیوه اقدام جنبشهای بنیادگرا در خاورمیانه تأثیر داشته است؟

3ـ سوالات فرعی

برای تجزیه و تحلیل و فهم دقیق سؤال اصلی و رسیدن به پاسخی مناسب برای آن ، سؤالاتی فرعی مطرح می شود که طی فصول مختلف تحقیق مورد بررسی قرار گرفته و به آنها پاسخ داده خواهد شد براین اساس سؤالات فرعی تحقیق حاضر نیز به شرح زیر است :

1. چه عواملی در فرایند تصمیم گیری در سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا نقش دارند؟
2. ویژگی ها و اهداف بنیادگرایی اسلامی کدامند؟ و آیا پدیده بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه از سال1979 تا 2002 سیر صعودی داشته است یا نزولی ، سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در این روند چه نقشی داشته است ؟
3. آیا حمایت آمریکا از رژیم های غیر دموکراتیک و تعقیب کننده گروههای اسلام گرا بر تشدید جریان بنیادگرایی اسلامی و موضع گیری آنها نسبت به آمریکا تأثیر داشته است؟
4. آیا حمایت آمریکا از اسرائیل در تشدید بنیادگرایی اسلامی و اقدامات ضد آمریکایی آنها تاثیر داشته است ؟
5. آیا حضور نظامی آمریکا در منطقه برجریان بنیادگرایی اسلامی و آمریکا ستیزی آنها تأثیر داشته است ؟

4ـ فرضیه تحقیق

از آنجا که پاسخ به سؤال اصلی هر تحقیق باید با تکیه بر مطالعات و بررسی های علمی مبتنی بر شواهد و اسناد معتبر باشد تا ضمن ارتباط منطقی میان سؤال و پاسخ قابل دفاع نیز باشد لذا بر اساس بررسی ها و مطالعات انجام شده پیرامون سوال اصلی پژوهش حاضر فرضیه مطرح شده نیز بدین گونه است :

سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا مبنی بر حمایت از اسرائیل و رژیم های غیر دموکراتیک و حضورنظامی مستقیم در منطقه باعث تشدید بنیادگرایی اسلامی و توسل جنبش‌های بنیادگرای اسلامی به اقدامات خشونت طلبانه علیه آمریکا شده است.

تعداد صفحات 272 word

فهرست مطالب

	1 . طرح موضوع	1
	2 . سوال اصلی	5
	3 . سوالات فرعی	6
	4 . فرضیه تحقیق	6
	5 . مفاهیم	6
	6 . مفروضات	8
	7 . اهمیت و علل انتخاب موضوع	8
	8 . برسی متون و آثار	11
	9 . اهداف پژوهش	11
	10 . نقطه ثقل پژوهش	11
	11 . روش تحقیق	12
	12 . سازماندهی پژوهش	12
	بخش اول:سیاست خارجی و سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا
	مقدمه بخش	15
	فصل اول:سیاست خارجی	16
	گفتار اول : شناخت سیاست خارجی	16
	الف ) تعریف و تبیین سیاست خارجی	16
	ب ) اهداف سیاست خارجی هدفهای اساسی یا اولیه هدفهای متوسط یا درجه دوم هدفهای جهانی یا دراز مدت	19 20 20 21
	گفتار دوم: رابطه میان سیاست خارجی و منافع ملی الف ) تعریف و تبیین منافع ملی و جایگاه آن در سیاست خارجی ب ) قدمت و پیشینه کاربرد منافع ملی	24 24 27
	فصل دوم:سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه	29
	گفتار اول : حضور آمریکا در خاور میانه الف ) تاریخچه حضور آمریکا در منطقه ب ) اهمیت خاورمیانه برای آمریکا ج ) کمیت و پراکندگی جغرافیایی نیروهای آمریکایی در خاور میانه	29 29 30 31
	گفتار دوم : اهداف ومنافع سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه الف ) جایگاه منافع ملی در سیاست خارجی آمریکا ب ) اهداف و منافع آمریکا در خاورمیانه	36 36 38
	حفظ بقاء و امنیت اسرائیل	40
	دسترسی به منابع نفت خاورمیانه	44
	حمایت از دولتهای محافظه کار	45
	گفتار سوم:تأثیر حوادث 11 سپتامبر بر سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه	48
	منابع بخش اول	50
	بخش دوم:بنیاد گرایی و بنیاد گرایی اسلامی
	مقدمه بخش	57
	فصل اول:تبار شناسی و ویژگی های بنیادگرایی	58
	گفتاراول:بنیادگرایی	58
	گفتار دوم:بنیادگرایی اسلامی	59
	چیستی و تبار شناسی	59
	تفاوت بنیادگرایی اسلامی با بنیادگرایی مسیحی	62
	ویژگی های بنیادگرایی اسلامی	63
	اهداف و خواسته های بنیادگرایان	64
	نشانه های بنیادگرایی اسلامی	66
	جاذبه های بنیادگرایی اسلامی به عنوان رقیب مکاتب دیگر	67
	رویکرد بنیادگرایی اسلامی به سیاست وحکومت	67
	گفتار سوم:غرب و استفاده ابزاری و تبلیغاتی از کاربرد اصطلاح بنیادگرایی اسلامی	69
	گفتار چهارم:واکنش های نظری به کاربرد تبلیغاتی غرب از اصطلاح بنیادگرایی اسلامی	71
	گفتار پنجم:پیشگامان بنیادگرایی و احیاء طلبی اسلامی	77
	سید جمال الدین	77
	محمد عبده	79
	عبدالرحمن کواکبی	80
	مودودی	82
	سید قطب حسن البناء	82 83
	فصل دوم:نظریه پردازی پیرامون علل ظهور و ضد غربی بودن جنبشهای بنیادگرایی اسلامی	84
	گفتار اول:علل ظهور جنبشهای بنیادگرا	84
	نگرش شرق شناسان جدید	86
	نگرش جهان سوم گرایی جدید	87
	عکس العملی در برابر غربی شدن	88
	نظریه مارتین مارتی و اسمارت	89
	ظهور ایالات متحده	89
	دیدگاه هرایردکمجیان	90
	دیدگاه خورشید احمد	90
	گفتار دوم:علل ضد غربی بودن جنبشهای اسلام گرا	92
	نگرش شرق شناسان جدید نگرش جهان سوم گرایی جدید	93 94
	دیدگاه فرید زکریا	95
	فصل سوم:خشونت طلبی در جنبشهای بنیادگرای اسلامی :ماهیت،علل و انگیزه ها	97
	گفتار اول:ماهیت اقدامات خشونت طلبانه در جنبشهای اسلامی،تروریستی یا شهادت طلبانه ،انتخابی یا استیصالی	98
	گفتار دوم:عوامل و متغیرهای تسهیل کننده یا کنترل کننده خشونت طلبی در جنبشهای اسلام گرا	104
	الف)متغیرهای تسهیل کننده توسل به خشونت	105
	توجیهات ارزشی	105
	سنت و سوابق تاریخی	105
	اقتدار سازمانی و نهادی	106
	سکولاریسم	106
	سرکوب و فشار	106
	مداخله خارجی	107
	ب ) متغیرهای کنترل کننده توسل به خشونت	107
	1- اصلاحات و توسعه اقتصادی	107
	2- سیاست وحدت گرایانه	107
	3- مسله فلسطین	108
	4- مشارکت سیاسی	108
	منابع بخش دوم	114
بخش سوم:سیر تحولات بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه از 1979ـ2002: تشدید یا تضعیف
مقدمه بخش	123
	فصل اول:فراز و نشیب های بنیادگرایی اسلامی	124
	گفتار اول : تحولات بنیادگرایی اسلامی قبل از 1979	124
	الف ) دوره آگاه شدن از چالشهای جدید	127
	ب ) ارائه چارچوب ها ی بدیل	127
	گفتار دوم؛تحولات بنیادگرایی اسلامی پس از 1979:نشانه ها و شاخص های تشدید	128
	الف ) تعدد میزان تحولات بنیادگرایانه	129
	انقلاب اسلامی در ایران	129
	تسخیر مسجد بزرگ کعبه	133
	حمله شوروی به افغانستان	133
	ب ) اتخاذ مواضع تهاجمی به جای تدافعی	135
	ج ) چرخش از اسلام میانه رو به اسلام مبارز د ) افزایش عملیات مسلحانه گروههای بنیادگرای اسلامی	136 138
	هـ ) طرح دکترین دولت غیر سرزمینی و پیشقراولی بنیادگرایی سنی(وهابیت)	139
	و ) واکنش غرب و اظهار نگرانی از بنیادگرایی اسلامی	140
	گفتار سوم : تأثیر حوادث 11 سپتامبر بر بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه	143
	فصل دوم:بنیادگرایی اسلامی در مصر و عربستان سعودی	146
	گفتار اول:بنیادگرایی اسلامی و طیف های مختلف اسلام گرا در مصر	146
	الف ) پیشینه بنیادگرایی اسلامی در مصر	146
	ب ) جناح های اسلامی در مصر	148
	1 ) اسلام دولتی (الازهر)	148
	2 ) اسلام میانه رو(اخوان المسلمین)	149
	علل و عوامل شکل گیری اخوان المسلمین	151
	فعالیت های اولیه	151
	شخصیت حسن البنا	151
	مبانی فکری و اندیشه‌ای اخوان المسلمین	152
	اصول شش گانه اخوان المسلمین برای تحقق اهداف مورد نظر	153
	استراتژی اخوان المسلمین برای دستیابی به اهداف	153
	وجه تمایز اخوان المسلمین با سایر جنبشهای اسلامی	154
	عوامل مؤثر در فراگیری اخوان المسلمین در مصر و خاورمیانه	156
	3 ) جناح اسلام انقلابی	157
	1 . جماعت اسلامی	158
	2 . سازمان الجهاد	158
	علل و چگونگی شکل گیری	158
	تفکر و اندیشه حاکم	159
	سازماندهی و ساختار درونی	160
	شیوه عملکرد	161
	الجهاد از مصر تا افغانستان	161
	3 . منظمه التحریر الاسلامی	162
	4 . جماعه المسلمین (التکفیر و الهجره)	163
	سابقه و پیشینه	163
	تفکر و اندیشه حاکم بر گروه	163
	گفتار دوم:بنیادگرایی اسلامی در عربستان سعودی	164
	الف ) ماهیت ، ریشه ها و تحولات بنیادگرایی در عربستان ماهیت و ریشه های بنیادگرایی در عربستان تحولات بنیادگرایی در عربستان و ظهور نسل جدید بنیادگرا ب ) نقش بنیادگرایی اسلامی در تحولات اجتماعی و سیاسی عربستان 1 ) مشروعیت زایی و عامل کشور سازی	164 168 169 171
	2 ) مشروعیت زدایی و چالش برانگیزی	171
	شورش جهیمان العطیبی ظهور اسامه بن لادن و تشکیل سازمان القاعده ج )گروهها و جناحهای اسلام گرا در عربستان سعودی جناح مذهبی جناح تکنوکراتها منابع بخش سوم	172 173 176 177 178 179
بخش چهارم : سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه و تأثیر آن بر بنیادگرایی اسلامی در مصر و عربستان سعودی
مقدمه بخش	187
	فصل اول:حمایت آمریکا از رژیم های غیر دموکراتیک و سرکوبگر و تأثیر آن بر جریان بنیادگرایی اسلامی	188
	گفتار اول:تعامل سیاست خارجی آمریکا و نظامهای سیاسی در خاورمیانه	188
	الف) اولویت سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه:تشویق دموکراسی یا تعقیب منافع ملی	188
	ب)نقش سیاست خارجی آمریکا در تداوم رژیم های غیر دموکراتیک	191
	ج) علت حمایت آمریکا از رژیم های غیر دموکراتیک	193
	ترس از روی کار آمدن اسلام گرایان	193
	کمک به تحقق صلح خاورمیانه	197
	سیاست حفظ وضع موجود	198
	گفتار دوم: همسویی سیاست خارجی آمریکا با دولت مصر و تأثیر آن بر جریان بنیادگرایی اسلامی	199
	گفتار سوم:همسویی سیاست خارجی آمریکا با دولت عربستان سعودی و تأثیر آن بر جریان بنیادگرایی اسلامی	206
	فصل دوم:حضور نظامی مستقیم آمریکا در خاورمیانه و تأثیر آن بر جریان بنیادگرایی اسلامی	211
	گفتار اول : پیامدهای سیاسی و فرهنگی حضور آمریکا در منطقه	211
	گفتار دوم:واکنش گروههای بنیادگرا نسبت به حضور آمریکا در منطقه	214
	الف) واکنش نظری ـ فقهی	214
	ب) واکنش عملی (مبارزه جویانه)	217
	ج) صدام گرایی	218
	د) بن لادن گرایی و فراگیر شدن کیش بن لادنیزم	219
	فصل سوم:حمایت آمریکا از اسرائیل و تأثیر آن بر آمریکا ستیزی و رفتار گروههای بنیادگرا در خاورمیانه	221
	گفتار اول: حمایت ایلات متحده آمریکا از اسرائیل	221
	الف ) علت ، میزان و شیوه های حمایت آمریکا از اسرائیل علت حمایت آمریکا از اسرائیل	221 221
	میزان کمک های آمریکا به اسرائیل	221
	شیوه ها و روشهای گوناگون حمایت آمریکا از اسرائیل	222
	ب ) پیامدهای منفی حمایت آمریکا از اسرائیل برحل بحران فلسطین	225
	تداوم بقاء و استمرار سلطه رژیم صهیونیستی	225
	انعطاف ناپذیری رژیم صهیونیستی	226
	استمرار عملیات شهرک سازی و ممانعت از تشکیل یک دولت فلسطینی	227
	گفتار دوم: رابطه آمریکا با اسرائیل و تأثیر آن بر موضع گروههای بنیادگرا نسبت به آمریکا در مصر و عربستان سعودی	229
	الف ) جایگاه مسئله فلسطین در اندیشه اسلام گرایان	230
	ب ) نقش و تأثیر حمایت آمریکا از اسرائیل بر آمریکا ستیزی اسلام گرایان در مصر و عربستان سعودی	231
	منابع بخش چهارم	237
	نتیجه گیری	245
	فهرست منابع	272

حضور آمریکا در خاور میانه سکولاریسم بنیاد گرایی اسلامی سیاست خارجی آمریکا پایان نامه بنیاد گرایی حوادث 11 سپتامبر

سجاد یکشنبه 6 تیر 1395 ساعت 04:22