تحقیق حافظ در نگاه شریعتی

حافظ در نگاه شریعتی شریعتی یک دوره مجموعۀ آثار در 38 مجلد دارد که در همۀ آنها به استثنای یکی دومورد چند بار نام حافظ آمده است. این بسامد فراوان حاکی از آشنایی شریعتی با اندیشۀاین بزرگترین شاعر زبان فارسی است. توجه به این نکته که شریعتی در شرایط اجتماعی سیاسی خاصی به سر می برد که غالباً تلألؤ اندیشه های فلسفی، سیاسی، و ایدئولوژیک نوپدید، هرگونه اندیشۀ بومی را در سایه برده بود، اهمیت این آشنایی را دوچندان می سازد.هم چنین تعیین جایگاه شاعری و نیز اندیشه حافظ از زبان مردی که هر اندیشه و آیینی رابه دقت نقادی می کرد و به دشواری می پذیرفت و با همۀ عناصر فرهنگی بومی یا بیگانه نقادانه روبه رو می شد، ارزش و اعتباری بلند دارد. شریعتی در رشتۀ ادبیات فارسی تحصیلکرده بود، مطالعۀ ممتدی روی آثار شاعران و نویسندگان سرزمین خود داشت و یکی ازنخستین ترجمه های نقد ادبی را پدید آورده بود. او هم شعر می سرود، هم داستان برای کودکان و نوجوانان می نوشت، و در کنار این همه، خالق یکی از شاهکارهای نثر معاصربود. به علاوه تفسیرها و تحلیل های نو و دقیقی دربارة ادبیات داشت و « کویر » فارسی، یعنی صاحب نوعی نظریۀ ادبی و نقد ادبیات بود. از این رو توجه او به حافظ اهمیت بسیار دارد،بویژه این که او به پرداخت و ترویج نوعی ایدئولوژی متهم است و اتهام خود ایدئولوژی ها نیزاین است که ادبیات را ابزار قدرت جویی و وسیلۀ تبلیغ سیاسی می کنند؛ و بدین گونه آن راتحریف یا تباه می سازند! پس، امعان نظر در تفسیر و تحلیل های شریعتی از حافظ و شیوةنگاه او به شعر و اندیشۀ وی می تواند نوع ایدئولوژی شریعتی و تفاوت آن را با ایدئولوژی های معاصر او نیز روشن سازد.آثار شریعتی در کنار اندیشه های تازه و بدیعی که در خود جای داده، تنیده با این گونه روی آوری ها به ادبیات و فرهنگ سنتی و بومی ایران است و چنین کاری در روزهایی کهتوجه به سرمایه های فرهنگی بومی نوعی ارتجاع و عقب ماندگی شمرده می شد و در برابر،آشنایی با فرهنگ بیگانه نشانۀ ترقی و تجدد بود، بسیار شایستۀ درنگ و تأمل است. یک مرور کلی در فهرست اعلام آثار شریعتی نشان می دهد که اندیشۀ او تا چه حد با فرهنگ وادبیات بومی سرزمین خود گره خورده است. از این میان اشارة به آثار و اندیشه هایفردوسی، سعدی، مولوی و حافظ بیش از دیگران است. شریعتی هر یک از این شاعران را ازبعد ویژه ای مورد بررسی قرار می دهد. عظمت اندیشۀ مولوی را در تاریخ تفکر انسانی، یگانهو بی همانند می شناسد؛ دلبستگی های ملی و میهنی فردوسی را می ستاید. بر سعدی نکته های سخت می گیرد. اما در این میان حافظ را شاعری متفاوت می شمارد. شاعری که حافظ » : به تعبیر او هم در بند دلبستگی های زمینی است و هم در جست و جوی ماوراءچیز دیگری است، نه منوچهری زمینی است و نه مولوی آسمانی، روحش فاصلۀ زمین و[1].« آسمان را پر کرده است