گنبد در معماری اسلامی ایران

پوشش گنبد در ایران پییشنه ای دیرینه دارد. کمبود چوبهای استوار و کشیده که در حقیقت عنصر اصـلی پوشش تخت است، سبب شده است که پوشش سغ sagh و گنبد رواج پیدا کند و بخصوص در دهانه های وسیع تر جای پوشش تخت را بگیرد. قدیمیترین شکل های منحنی در پوشش زیرین چغازنبیل، متعلق به هزاره دوم دیده شده است.
با وقفه طولانی در دوران هخامنشی معماری درخشانی با پوشش مرتفع و مسطح در اوج قدرت و کارائی جلوه دارد ولی چه قبل و چه بعد از آن بعلت فراهم نبودن شرایط خاص اقتصادی در این دوران آوردن چوب سدر از جبل عامل و ساج از گنداره همیشه میسر نبوده و در جنگل ها و جلگه های این سرزمین هم چوب مناسب پوشش، پرورش نمی یافته است. لذا طاقهای منحنی و گنبد جای اصلی خود را به عنوان یک پدیده ساختاری و اقلیمی در معماری ایران به آسانی پیدا می کنند.
در متون موجود، دیرینه ترین گنبدی که به آن اشاره می شود مربوط به دوران اشکانی و اوایل ساسانی است. این گنبد در شهر فیروز آباد و به قطر ۱۰/۱۶ متر بنا شده است. چنانچه ابن البلخی در توصیف شهر فیروز آباد و گنبدی که در میانه شهر برپا شده می گوید: اردشیر شهر فیروزآباد، که اکنون هست بنا کرد و شکل آن مدور است چنانکه دایره پرگار باشد. در میان شهر آنجا که مثلاً نقطه پرگار باشد دکهٔ انباشته برآورده است و نام آن ایوان کرده و عرب آنرا طربال گویند و بر سر آن دکه سایها ساخته و در میان گاه آن گنبدی عظیم برآورده و طول چهار دیوار این گنبد تا زیر قبه آن هفتاد و پنج گز است و این دیوارها از سنگ خارا برآورده است و پس قبه عظیم از آجر بر سر آن نهاده و آب از یک فرسنگ از سر کوه رانده و به فواره بر این سر بالا آورده و دو غدیر است که یکی بوم پیر گویند و دیگر بوم جوان و بر هر غدیری آتشگاهی کرده است.
در دوران ساسانی گنبدسازی آنچنان رواج می گیرد و تکامل می یابد که از آن پس تا امروز پوشش گنبدی از نظر ساخت و افزیر بصورت الگو و دستور العمل کلی مورد بهره برداری قرار می گیرد.
فهرست:
علل استفاده از گنبد
کهن ترین فرم گنبد و شکل منحنی در ایران
تاءثیر فرم گنبد در ایستایی آن
فرم گنبد از دیدگاه فلسفی
اولین گنبد در ایران
تعریف هندسی گنبد
اجزاء تشکیل دهنده گنبد خانه
تحلیل و تشریح گنبد خانه
چپیره سازی: گوشه سازی- دم غازه
گوشه سازی: اسکنج- ترمبه
ترمبه : فیلپوش- ترمبه پتگین- ترمبه پتکانه
شکنج
طاق بندی یا طاقبست
کاربندی یا کاربست
تنه گنبد
گنبدهای دو پوسته میان تهی
آهیانه
انواع پوسته های آهیانه
طرز چیدن مصالح گنبد
طرز ساختن گنبد
انواع گنبد
نوع چفد های خود
خود گنبد
کوهه
طرحهایی از سقف ها ی مسجد جامع اصفهان
منابع و ماءخذ


فایل پاورپوینت گنبد در معماری اسلامی ایران | شامل 145 اسلاید

(تصویر اسلایدهای پروژه معماری)