تحقیق شهر همدان

همدان؛ دروازه تاریخ و پایتخت تاریخ و تمدن ایران
آن گاه که تمدن و شهرنشینی، مرحله تازه‌ای را در 25 سده پیش آغاز کرد، دامنه‌های الوند و زاگرس به خاطر ویژگی‌های بی مانندش، بیش از هر نقطه دیگر، به عنوان کانون تمدن و استقرار نمادهای زندگی شهرنشینی مورد توجه حاکمان قرار گرفت. هر یک از آثار به جای مانده از دوره‌های گوناگون کهن زیستی، راوی رخدادهای شگفت انگیزی است که بررسی پیرامون آنها روشنگر شیوه حکومت داری از یک سو و نوع زیست انسان‌ها از دیگر سو است. سنگ نبشته‌های موجود در مکانی با عنوان گنجنامه افتخاری بزرگ برای این دیار است که بر یگانگی پروردگار گواهی می‌دهد: ((خدای بزرگ است اهورا مزدا، که این سرزمین را آفرید...))

کاوش‌های باستان شناسی در تپه‌های گیان در نهاوند و بابا کمال و داستان هجرت حیقوق نبی به تویسرکان از دلایل محکمی بر قدمت این سرزمین است. پروفسور گریشمن، باستان شناس شهره فرانسوی در پژوهش های خویش به این باور رسیده که هگمتانه، پیش از آن (( اکسایا )) شهر کاسی‌ها خوانده می‌شد و استقرار نخستین دولت ایرانی توسط مادها در هگمتانه، آن را شهره عالم کرد.

نام همدان برگرفته از هگمتانه پارسی باستان است که در کتیبه بیستون توسط داریوش هخامنشی ضبط شده است. این نام در زبان یونانی اکباتان ذکر شده است. ژرک دومرگان محقق فرانسوی می‌نویسد: تنها شهر مهم این ناحیه بدون شک شهر همدان و اکباتان باستانی، پایتخت مادهاست که هرودت آن را دیده و در کتیبه‌های میخی اکباتانه است. همدان قدمتی بیش از 3 هزار سال دارد و هرودت مورخ معروف یونانی مبنای این شهر را به دیااکو، نخستین شهریار ماد نسبت می‌دهد. در آن زمان همدان را به نام هگمتانه(محل اجتماع) و سپس اکباتان می نامیدند. در سال 550 ق. م این شهر به دست کوروش، پادشاه هخامنشی به تصرف در آمد و در دوران هخامنشی، اسکندر، اشکانیان و ساسانیان از شهر همدان به عنوان پایتخت تابستانی استفاده می کردند. در دهه دوم هجرت و پس از فتح نهاوند، مردم استان به دین مبین اسلام تشرف پیدا کردند.

هگمتانه از دو واژه هنگ و متانا تشکیل شده است و به معنی محل اجتماع است. این در تورات اخمثا مرکب از هاخای زندی ثانای پالی آمده که شعبه‌ای از زبان سانسکریت است و ثانا به معنی استان فارسی یا محل و مکان است و اخمثار را به شهر دوستی ترجمه کرده‌اند. زیرا شاهان ایران در تابستان دوستان خود را به این شهر دعوت می‌کردند. بر روی سکه‌های دوره ساسانی ضرب شده در همدان، نام شهر را به صورت دهم که مخفف اهمتنا است دیده می‌شود و در متون اسلامی نیز نام شهر به صورت همدان دیده می‌شود.

هگمتانه پایتخت هفت دودمان:
مادها: قصری مشهور به هفت‌حصار در آن ساختند همچون قصر عجایب هفتگانه‌ی بابل. پادشاهان آن دیاکو، فرورتیش، هووخشتره و اژی‌دهاک و این اوج شکوه هکمتانه بود که به پرجمعیت‌ترین و پررونق‌ترین شهر دنیای زمان خود تبدیل شده بود
هخامنشیان: پایتخت تابستانی، ضرابخانهٔ هخامنشیان، صدور نخستین فرمان حقوق بشر به دست کوروش کبیر و ملجا استر و مُردِخای تا در نهایت آمدن نام همدان به نام احمتا در تورات عهد عتیق...
سلوکیان: اقامتگاه حکومتی جانشینان اسکندرمقدونی که حدود یک سده بر قسمتی از ایران تجزیه شده حکومت داشتند.
اشکانیان: پایتخت تابستانی
ساسانیان: پایتخت تابستانی