بررسی شیوع اختلالات روان شناختی بر اساس آزمون های ترسیمی در دانش آموزان دختر و پسر 12-7 ساله

عنوان پایان نامه: بررسی شیوع اختلالات روان شناختی بر اساس آزمون های ترسیمی در دانش آموزان دختر و پسر 12-7 ساله

پایان نامه کارشناسی- رشته علوم تربیتی

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 108

شرح مختصر: کودک دوران اول زندگی خود را که مهم ترین قسمت زندگی است، در خانواده ی خود می گذراند، نخستین تجربه های سازشی وی با اعضای خانواده اش تحقق می یابد. کودک باید بتواند آن چه در دل دارد، آزادانه بیان کند و نقاشی ابزاری مناسب برای بیان این آزادی است. بررسی های جدید در زمینه نقاشی های کودکان از اواخر قرن 19 آغاز شده است و بسیاری از پژوهندگان پیشین بر این گمان بوده اند که نقاشی کودک نسخه ای از یک تصویر در ذهن او می باشد و بنابراین نقاشی های یک کودک، دریچه ای گشوده بر اندیشه ها و احساسات اوست. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع ابتدایی شهر در سال تحصیلی 94-1393انتخاب شده و نمونه آن 180 نفر از کودکان گروه سنی (12-7) سال بوده اند که 90 نفر آن دختر و 90 نفر آن پسر می باشند که از هر پایه 15 نفر که به صورت نمونه گیری تصادفی از 6 مدرسه شهر  انتخاب شده اند.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه......................................................................................................

بیان مسئله.................................................................................................

ضرورت و اهمیت به نقاشی کودکان....................................................................

کاربرد نتایج تحقیق.......................................................................................

اهداف پژوهش............................................................................................

سوالات تحقیق...........................................................................................

مفاهیم کلیدی ............................................................................................

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه..........................................................................................................

نقاشی چیست..................................................................................................

سیر تحول نقاشی در کودک...................................................................................

عوامل موثر بر نقاشی کودک.................................................................................

انگیزه نقاشی....................................................................................................

تحلیل و تفسیر نقاشی براساس معنی رمزی عناصر نقاشی.................................................

تفسیر کلی تست ترسیم آدمک................................................................................

روش بررسی عواطف بر اساس تست ترسیم آدمک.........................................................

روش تحلیل نقاشی آدمک.......................................................................................

جنبه های کلی نقاشی.........................................................................................

رمز گرائی رنگ ها..........................................................................................

جنبه های تحلیلی نقاشی.......................................................................................

نظریات نقاشی.................................................................................................

پیشینه ی تحقیق...............................................................................................

فصل سوم: روش شناسی

مقدمه.........................................................................................................

روش تحقیق..................................................................................................

جامعه آماری.................................................................................................

نمونه گیری و روش نوشتن نمونه..........................................................................

متغیرها.......................................................................................................

ابزارپژوهش................................................................................................

روشاجرایپژوهش........................................................................................

تجزیه و تحلیل داده های آماری.............................................................................

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

مقدمه........................................................................................................

توصیف داده ها.............................................................................................

تحلیل داده ها................................................................................................

فصل پنجم: یافته های پژوهش و بحث درباره ی نتایج آن.............................................

تاثیر بازی بر توانایی کودکان

عنوان پایان نامه: تاثیر بازی بر توانایی کودکان (همراه با پرسشنامه و کار آماری)

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 132

شرح مختصر:

بازی کودکان پدیده ای است که در تمدن و جوامع گوناگون و در همه دوران ها اندیشه مردم و متخصصان را به خود معطوف کرده است .این موضوع اثرات خود را در تاریخ هنر نیز به جا گذاشته است.در کهن ترین تصاویر و نگاره های به دست آمده از مصر باستان ابزارهایی مانند توپ ,عروسک , حیوانات و...دیده می شود. پیش از ابداع جوامع صنعتی کودکان در بازی هایی که ویژه بزرگسالان بود شرکت می کردند و زندگی کودکان شباهت زیادی با زندگی بزرگسالان داشت اما به هنگام شکل گیری جوامع صنعتی ,پیوند کودکان و بزرگسالان دچار خدشه شد و هرکدام زندگی متفاوتی را آغاز نمودند. (عسگریان,1374، 20 )

در شرایط جدید زندگی اجتماعی کوشش به عدل آمده است که ,تسهیلاتی برای بازی کودکان پیش دبستان در شهرهای در حال گسترش فراهم آورد.همچنین تعلیم و تربیت نقش عمده و اساسی در پرورش و رشد آفریننده در کودک ایفا می کند و نخستین جوانه های ایجادگری و آفرینندگی پدید می گردد. (همان منبع ، 22)

پژوهش های روانشناسی و تعلیم و تربیتی و نیز تجارب گران­بهای کودکستان­ها نشان می دهد که آغاز رشد آفرینندگی و ایجادگری در کودکان در سنین آمادگی پیش از دبستان است .در این سن خصلت فعالیت کودک نسبت به دوران خردسالی تغییر می یابد و روابط جدیدی میان تفکر و عمل وی پدیدار می شود.در کودکان شش و هفت ساله فکر وایده معمولا به شکل انتخاب موضوع برای بازی­ها , نقاشی ها و تعریف قصه ها تظاهر می کند. (همان منبع ، 25)

بنابراین بازی عمده ترین شکل فعالیت کودک و مناسب­ترین آن برای رشد استعداد ایجادگری به شمار می رود. برای کودک هیچ چیز جای بازی را نمی گیرد .او نه تنها اسباب بازی هایش بازی می کند , بلکه به آنها روح نیز می دهد و با آنها دوست می شود. (همان منبع ، 28)

دانشمندان تعلیم و تربیت کودک بازی را وسیله مهمی برای رشد فکری و تربیتی کودک می دانند و باعث ایجاد شناخت و معرفت در کودک می شود. تاکنون نظریه های گوناگون بسیاری از سوی صاحب­نظران درباره بازی مطرح شده است و تلاش بر این بوده که هدف کلی بازی شرح داده شود.برخی از نظریه پردازان همچون پیاژه و بروئر معتقدند که در یادگیری از طریق بازی ,کودکان اغلب نیاز دارند که تجربه های خود را دوباره تکرار کنندو بر اساس خلاقیت و تخیلات خود نقاشی کنند و آن را با رسوم اجتماعی قابل قبول خود منطبق سازند. (عباسی نیا,1384، 98 )

نظریه انرژی اضافی که از سوی اسپنسر^[1] و شیلر^[2] مطرح شده است به این مسئله می پردازد که بازی صرفا برای تخلیه انرژی اضافی بدن انجام می شود و هدفی را دنبال نمی کند.اسپنسر معتقد است بازی علاوه بر صرف انرژی اضافی ,برای تقلید از رفتار اطرافیان به ویژه والدین انجام می گیرد.اما در مقابل این نظریه ,نظریه پیش تمرین کارل گروس,هدف بازی را ساختن رفتارهایی می داند که در بزرگسالی آنها را انجام خواهد داد و کودکان از طریق بازی با نقشهای بزرگسالی آشنا می شوند.(آقازاده,1368 ، 50)

امروزه به مدد کتاب­های روانشناسی کودک، انواع بازی برای کودکان از بدو تولد وجود دارد که با توجه به سن کودکان، این نوع بازی‌ها طبقه‌بندی می‌شود، این بازی‌ها حتی برای کودکان 3 ماهه متفاوت از 4 ماهه است. با توجه به این مسئله درمی‌یابیم که بازی چه نقش مهمی در زندگی کودکان ایفا می‌کند، به گونه‌ای که می‌توان بازی را شکل دهنده شخصیت کودک دانست، اگر تحلیل دقیقی بر روی بازی کودکان در خردسالی داشته باشیم می‌توانیم تا حد زیادی شخصیت او را در بزرگسالی بیابیم. (شجاعی ، 1385، 25-22)

خشونت، کمرویی، عصبی بودن، ترس و وحشت وعدم اعتماد به نفس در بزرگسالان جزء مواردی هستند که در بازی‌های کودکانه این افراد قابل کشف است و اگر در همان دوران به کمک کودکان برویم، دربزرگسالی با مشکلات کمتری روبه‌رو خواهند شد. از بازی کردن کودک خود جلوگیری نکنید. زیرا در بازی، کودک توانایی ارتباط جمعی با دنیای اطراف خود را پیدا کرده و قادر به حل مشکلات کوچک و بزرگ خود خواهد بود. بازی کردن کودکان را به هیچ عنوان نمی‌توان وقت تلف کردن دانست، زیرا بخش مهمی از آینده کودک با بازی کردن شکل می‌گیرد و استعدادهای نهفته و پنهان او، فرصت شکوفایی می‌یابند. کودک با رعایت مقررات، رقابت، پیروزی و شکست، مبارزه با ترس و خجالت، مسئولیت‌پذیری و شکست، مبارزه با ترس و خجالت، مسئولیت‌پذیری و مشارکت آشنا می‌شود و بدین طریق موجب «برون‌گری» کودک و تقویت حواس و افزایش توانمندی‌های او می‌گردد. (همان منبع ،

فهرست مطالب

فصل اول.. 8

کلیـــات تحقیق.. 8

1-1 مقدمه. 9

1-2بیان مسئله. 10

1-3اهمیت و ضرورت پژوهش... 12

1-4اهداف پژوهش... 14

1-4-1اهداف کلی:14

1-4-2- اهداف جزئی:14

1-5فرضیات پژوهش... 15

1-5-1فرضیه اصلی.. 15

1-5-2فرضیات فرعی.. 15

1-6سؤالات پژوهش... 15

1-6-1سوال اصلی.. 15

1-6-2سوالات فرعی.. 15

1-7قلمرو پژوهش... 15

1-7-1قلمرو موضوعی.. 15

1-7-2قلمرو مکانی.. 16

1-7-3قلمرو زمانی.. 16

1-8تعاریف نظری.. 16

 فصل دوم. 18

ادبیات تحقیق.. 18

1-2مقدمه :19

2-2بخش اول: ادبیات تحقیق.. 19

3-2اهمیت بازی:22

4-2انواع بازی ازنظر مری شریدان :23

5-2بازی فعال :23

6-2بازی مهارتی واکتشافی :23

7-2بازی تقلیدی:24

8-2بازی سازنده :24

9-2بازی نقش :24

10-2بازی های با قاعده :24

11-2بازی وتأثیر متقابل اجتماعی آن :25

12-2تعاریف بازی درمانی :25

13-2اصول بازی درمانی :26

14-2روشهای بازی درمانی :26

15-2روش غیر مستقیم:26

16-2روش مستقیم :26

17-2روش انتخابی :26

18-2ویژگی های بازی درمانگران :27

19-2بازی گروهی :28

20-2تشکیل گروه دربازی گروهی :28

21-2روش درمان :29

22-2تشخیص میزان درک کودکان :30

23-2واکنشهای دفاعی کودکان :31

24-2آسان شدن ارتباط کلامی :31

25-2تخلیه هیجانی (کاتارسیس):31

26-2اهیمت تکاملی بازی :31

27-2ارزش بازی :31

28-2دروه کارآموزی :31

29-2پیشرفت بدنی :32

30-2شناخت ونشانه ها :32

31-2مهارتهای گفتاری ونشانه ها :32

32-2تسلط برهیجانها ودرک اجتماعی :32

33-2رشد اخلاقی ومعنوی (روحی ) :32

34-2مراحل رشد :33

35-2عوامل موثر دربازی :34

36-2سن ومراحل رشد دربازی :35

37-2اسباب بازی و ویژگی های آن :41

38-2انواع اسباب بازی :42

39-2موضوعات نقاشی کودکان :44

40-2تفسیر نقاشی :45

41-2بازی معکب:46

42-2بازی با توپ :46

43-2ترسیم ونقاشی:47

44-2نکات مهم دربازی خود جوش :47

45-2مسائل ایمنی :48

46-2مشاهده وارزیابی:48

47-2بازیهای ابتکاری:50

48-2پرتحرکی :62

49-2تفاوت های فردی:63

50-2عوامل موثر دربازی کودکان :64

51-2ارزش جسمانی بازی :66

52-2ارزش اخلاقی بازی :66

53-2ارزش آموزشی وتربیتی بازی :66

54-2ارزش درمانی بازی:66

55-2فواید بازیهای کودکان:67

56-2رشد حرکتی :68

57-2مهارت های حرکتی نظری :68

58-2بازی به عنوان وسیله مشارکت کودکان بادیگران :69

59-2بازی به عنوان دفاع کودک :71

بخش دوم : چارچوب نظری.. 72

60-2نظریه تکرار فعالیت های اجدادی :72

61-2نظریه فردریچ فروبل (1852-1782)73

62-2نظریه ماریا مونته سوری (1952-1870)73

63-2نظریه سوزان ایساکس(1948-1885):73

64-2نظریه لیوویگوتسکی(1934-1896):73

بخش سوم: پیشینه تحقیق.. 77

75-2تحقیقات خارجی :77

فصل سوم. 78

روش اجرای تحقیق.. 78

3-1مقدمه. 79

3-2روش پژوهش... 79

3-3جامعه آماری پژوهش... 79

3-4حجم نمونه:79

3-5ابزار پژوهش:80

3-6روایی و پایایی پرسشنامه. 80

3-7تجزیه و تحلیل دادهها81

فصل چهارم. 82

تجزیه و تحلیل داده های تحقیق.. 82

4-1مقدمه. 83

پاسخگویی به گویه ها83

نتایج آزمون های فرضیه ها111

فصل پنجم. 114

نتایج پژوهش... 114

5-1- مقدمه. 115

5-2- نتیجه گیری پژوهش... 116

5-3- محدودیت... 117

5-4- پیشنهادات کاربردی.. 117

5-5- پیشنهادات آتی.. 118

منابع:119

 فهرست جداول

جدول 4-1 تاچه اندازه بازی باعث تخلیه انرژی در کودکان می شود؟. 83

جدول 4-2 بازی زمینه مناسبی را برای دوستی با سایر همسالان به وجود می آورد؟. 84

جدول 4-3 بازی به کودکان یاد می دهد در کارها همکاری کنند. 85

جدول 4-4 بازی به کودک می آموزد حقوق دیگران را رعایت کند. 86

جدول 4-5 بازی باعث می شود کودک قوه تکلمش را به کار گیرد.87

جدول 4-6 بازی باعث ابراز هیجانات و عواطف کودک می شود.88

جدول 4-7 بازی باعث می شود کودک با مهارتهای اجتماعی آشنا شود.89

جدول 4-8 بازی در یاد گرفتن نقشهای اجتماعی به کودک کمک می کند.90

جدول 4-9 بازی باعث می شود حواس کودک تقویت یابد.91

جدول 4-10 بازی باعث ایجاد حس مسئولیت پذیری در کودک می شود.92

جدول 4-11 بازی باعث هماهنگی اعضای بدن کودک می شود.93

جدول 4-12 بازی باعث آشنایی کودک با اعضای بدنش می شود.94

جدول 4-13 بازی باعث کشف عواطف کودک می شود.95

جدول 4-14 بازی باعث کشف امور جدید توسط کودک می شود.96

جدول 4-15 کودک توسط بازی تجربه کسب می کند.97

جدول 4-16 بازی باعث می شود کودک واقعیات را بهتر درک کند.98

جدول 4-17 بازی عامل مهمی در رشد عقلی کودک به شمار می رود.99

جدول 4-18 کودکان در بازی عواطف و احساسات خود را نشان می دهند.100

جدول 4-19 بازی باعث تقویت توانایی های کودکان می شود.101

جدول 4-20 بازی در رشد خلاقیت کودکان تأثیر دارد.102

جدول 4-21 کودک در بازی ایده های نوینی در خود پرورش می دهد.103

جدول 4-22 بازی باعث رشد قوه تخیل کودک می شود.104

جدول 4-23 در بازی حس رفاقت و دوستی در کودک شکل می گیرد.105

جدول 4-24 کودکان در بازی یاد می گیرند برای رسیدن به هدفی تلاش کنند.106

جدول 4-25 کودکانی که بازی را هدایت می کنند اندیشه خلاق دارند.107

جدول 4-26 بازی در آمادگی کودکان برای ورود به مدرسه نقش مهمی دارد.108

جدول 4-27 بازی نقش مهمی در دوران تحصیل کودک دارد.109

جدول 4-28 فعالیتهای بدنی برای ورود به مدرسه مشکلات عاطفی را کمتر می کند.110

جدول 4-29 آزمون پیرسون فرضیه یک.... 111

جدول 4-30 آزمون پیرسون فرضیه دو. 111

جدول 4-31 آزمون پیرسون فرضیه سه. 111

جدول 4-32 آزمون پیرسون فرضیه چهار. 112

جدول 4-33 آزمون پیرسون فرضیه پنج.. 112

جدول 4-34 آزمون پیرسون فرضیه شش... 112

جدول 4-35 ANOVA.. 112

جدول 4-36 رگرسیون گام به گام. 113

 فهرست نمودارها

نمودار 4-1 تاچه اندازه بازی باعث تخلیه انرژی در کودکان می شود؟. 83

نموداار 4-2 بازی زمینه مناسبی را برای دوستی با سایر همسالان به وجود می آورد.84

نمودار 4-3 بازی به کودکان یاد می دهد در کارها همکاری کنند.85

نمودار 4-4 بازی به کودک می آموزد حقوق دیگران را رعایت کند.86

نمودار 4-5 بازی باعث می شود کودک قوه تکلمش را به کار گیرد.87

نمودار 4-6 بازی باعث ابراز هیجانات و عواطف کودکان می شود.88

نمودار 4-7 بازی باعث می شود کودک با مهارتهای اجتماعی آشنا شود.89

نمودار 4-8 بازی در یادکرفتن نقشهای اجتماعی به کودک کمک می کند.90

نمودار 4-9 بازی باعث می شود حواس کودک تقویت یابد.91

نمودار 4-10 بازی باعث ایجاد حس مسئولیت پذیری در کودک می شود.92

نمودار 4-11 بازی باعث هماهنگی اعضای بدن کودک می شود.93

نمودار 4-12 بازی باعث آشنایی کودک با اعضای بدنش می شود.94

نمودار 4-13 بازی باعث کشف عواطف کودک می شود.95

نمودار 4-14 بازی باعث کشف امور جدید توسط کودک می شود.96

نمودار 4-15 کودک توسط بازی تجربه کسب می کند.97

نمودار 4-16 بازی باعث می شود کودک واقعیات را بهتر درک کند.98

نمودار 4-17 بازی عامل مهمی در رشد عقلی کودک به شمار می رود.99

نمودار 4-18 کودکان در بازی عواطف و احساسات خود را نشان می دهند.100

نمودار 4-19 بازی باعث تقویت توانایی های کودکان می شود.101

نمودار 4-20 بازی در رشد خلاقیت کودکان تأثیر دارد.102

نمودار 4-21 کودک در بازی ایده های نوینی در خود پرورش می دهد.103

نمودار 4-22 بازی باعث رشد قوه تخیل کودک می شود.104

نمودار 4-23 در بازی حس رفاقت و دوستی در کودک شکل می گیرد.105

نمودار 4-24 کودکان در بازی یاد می گیرند برای رسیدن به هدفی تلاش کنند.106

نمودار 4-25 کودکانی که بازی را هدایت می کنند اندیشه خلاق دارند.107

نمودار 4-26 بازی در آمادگی کودکان برای ورود به مدرسه نقش مهمی دارد.108

نمودار 4-27 بازی نقش مهمی در دوران تحصیل کودک دارد.109

نمودار 4-28 فعالیتهای بدنی برای ورود به مدرسه مشکلات عاطفی را کمتر می کند.110

نقش ضمیرناخودآگاه درنقاشی کودکان و سبک سوررآلیسم

عنوان تحقیق: نقش ضمیرناخودآگاه درنقاشی کودکان و سبک سوررآلیسم

فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 321

شرح مختصر:

انسان بدوی چون «دم» یا «روان» خود را شناخت، بر او نام همزاد داد و در تصویر برکه‌ها با او ملاقات و در سایه هایش او را همراه نمود و موجودات دیگر را نیز به خود قیاس سپس بر این باور شد که جادو علمی است قابل اطمینان و او را از گزند حوادث مصون و بر غلبه با دشمنان یاری می دهد . او با جادو ، رقصها ، شکلهای نقاشی شده بسیار ساده و انتزاعی و باورهایی راسخ ، بر مراسم جادویی تأکید می ورزید و این اعمال را تنها داروی امراض و برکت ریزش باران و غلبه بر رقیب و شکار می دانست . ولی هر چه از عمر بشر گذشت ، برخورد او با عالم خارج بیشتر ، و آزمایشهای او مکررتر شد . حوزه دید و دریافت او وسعت گرفت و مفاهیم کهنه بی اعتبار گشت . بشر بیش از بیش به جدایی بی جان و جاندار و انسان و حیوان پی برد . جان را به حیوانات و گیاهان مختص ساخت و خود را واجد چیزی پنداشت برتر و فاخرتر از جان سائقه خودبینی بر آن شد که «روان» یا «روح» آدمی کاملا" از جسم مستقل است و بر خلاف «جان حیوانی» با مردن تن، نمی میرد . او در جریان قرون ، مفهوم «روح» را گسترد و حالات «درونی» خود را که نمی توانست به عضو معینی نسبت دهد ، نشأت روح مرموز خود دانست. [1] «افلاطون مانند سقراط «روح» را جوهری فعال خواند که در انسان سه جلوه دارد:

عقلی و شوقی و شهوی . جلوه عقلی برترین جلوه هاست . باید بدان گرائید و کوشید تا همواره بر دو جلوه دیگر چیرگی ورزد[2]».

«از یکسو ارسطو وحدت و هماهنگی موجود میان فعالیت های ارگانیسم را «روح» نامید، روح ارسطویی به سه وجه ظاهر می شود : یکی بصورت روح گیاهی که کارش تغذیه و تولید مثل است ، دیگری روح حیوانی که احساس و تخیل را می سازند ، دیگری روح عقلی که باقی و خالد است²».

از سوی دیگر ، طبیبان یونانی وجود روح را مورد تردید قرار دادند و بدن را موجه «حالات روانی» تلقی کردند . در قرن پنجم (قبل از مسیح) ، الکسئون از تشریح بدن انسان و تأمل در چگونگی امر «دیدن» پی برد که «مغز» انسان مبدأ اصلی حالات روحی است . ولی مغز به خودی خود کار نمی‌کند ، بلکه به وسیله «حواس» از عالم خارج مایع می‌گیرد.

با انحطاط یونانیان و برقراری رومیان بازار هواداران روح مجددا" گرم شد . دانشوران یهودی که در اسکندریه علمدار حکمت شدند ، معتقدات یهود را با فلسفه یونانی آمیختند و بیش از بیش میان جسم و جان تفاوت گذاشتند . پس از آن مسیحیت اعلام داشت که تفاوت ایندو از زمین تا آسمان است .

رنسانس اروپا ، دنیای کهنه را با تمام مفاهیم و معتقداتش لرزانید با حضور رنسانس علم و ادبیات از اسارت دین آزاد شد . بشر با چشمان باز به تماشای عالم پرداخت به خود و آینده امیدوار گشت . و بر خلاف قرون وسطی از فکر آخرالزمان و قیام قیامت انصراف جست «اهل علم در دو میدان وسیع، بکار پرداختند . گروهی به حل و فصل مشکلات اجتماعی انسان ، و گروهی بشناخت قوای طبیعی برخاستند . مساعی این هر دو دسته بضعف دین و قدرت علوم منجمله روانشناسی انجامید[3]».

«فرانسیس بیکن باب مشاهده و تجربه را گشود . رسانید که از گوشه گرفتن و خیال بافتن و کائنات را با مفاهیم مجهولی چون «روح» و «خدا» توجیه کردن، بجایی نتوان رسید . باید بتهای فردی و سنت های اجتماعی را در هم شکست و با شکیبایی در حوزه واقعیات بمشاهده و تجربه پرداخت . زیرا به قول «گالیله» : «حتی با هزار دلیل هم نمی توان یک حقیقت تجربی را باطل کرد[4]».

با این همه روح از عرصه روانشناسی بیرون نرفت دکارت و پیروانش اگر چه نسبت به معارف گذشتگان شک نمودند و با احتیاط بحلاجی تفکرات قبل پرداختند ، اما همچنان متأثر سنتها باقی ماندند و از یک سو تضاد بین جسم و روح را مورد تاکید قرار دادند و از سوی دیگر حرکات حیوانات را تحت تأثیر عوامل مبهمی بنام «نفوس حیوانی» پنداشتند.

دوره روشن فکری از اواخر سده هفدهم آغاز گشت و در هر کشوری به رنگی در آمد: در انگلیس با مردمی اهل آزمایش و عمل ، به صورت دبستان «تجربی» در آلمان و فرانسه با اهلیتی که نظر بر عمل چیرگی داشت، دو دبستان «عقلی» و «طبیعی» اهمیت یافت . تجربیون میگفتند که نفسانیات ناشی از آزمایش های واقعی فرد است . عقلیون باور داشتند که قوای عقلی جدا از بدن است ولی با آن ارتباط دارد. طبیعیون معتقد بودند که حالات روحی مثل حرکات بدنی ، نمودهایی است که مکانیکی و مبتنی بر اعضای بدن.

در نظر پدر روانشناسی جدید ، هابس(Hobbes) ، عقل یا علم عبارت از تأثیراتی است که جبرا" بواسط حواس از عالم مادی گرفته می شود . تأثیر حسی نیز خود چیزی جز «حرکت» نیست . حرکتی که از انسجام برمی خیزد و از طریق اعضای حسی و اعصاب به مغز ما می رسد . بنابراین «احساس» حرکتی است که از اشیاء خارجی بر می خیزد و به مغز منتقل می شود . «خیال» دنباله یا اثر حرکتی است که نخست «احساس» را برمی‌انگیزد و سپس متوقف می شود. «رویاء» هم مانند «خیال» ادامه حرکات مغزی است در غیاب محرک خارجی «عقل» و «استدلال» نیز جمع و تفریق احساسات و خیالات است[5]».

لاک که شالوده علم روانشناسی را نهاد . برخلاف دکارت ، وجود «مفاهیم فطری» یا «عقل مادرزاد» را رد کرد ، و اعلام کرد که نفسانیات ما محصول دو عامل ماشینی است : «احساس» و «تفکر» . عمل احساس سبب اخذ و دریافت تصاویر اشیاء خارجی است، و عمل تفکر باعث آمیختن تصاویر، و تشکیل قوای عقلی از قبیل «حافظه» و «تخیل» و «استدلال» اما عمل تفکر ناشی از عقل یا روح نیست ، بلکه تابع و ماحصل قوانین «پیوستگی» تصورات است . [6]

تا اواخر قرن نوزدهم این کشاکش بی انتها به دو گونه حالت روانی انجامید ؛ یکی آنها که در حوزه عقل و ادراک میگنجد، دیگری آنها که غیر قابل ادراک است. رسو و رومانتیک های پس از او نیز از تمایلات و حالات غیر منطقی انسان دفاع نمودند و گفتند که ما در زیر فشار الزامات تمدنی ، از امیال نهانی خود چشم پوشیده و بتظاهر تمدن آلود خود، اکتفا کرده‌ایم . هربارت و بنه که از باطن لاشعور ( ناخودآگاه) انسان بتفصیل سخن راندند، روان را به کوهی از یخ شناور تشبیه کردند که فقط جزئی از آن ، سر از آب برمیاورد و ما بقی یعنی قسمت اعظم در دل آب نهان می ماند . شوپن هونرو نیچه شورهای فطری و جلوه های روانی انسان را به هنگام رویاء و خیالبافی و جنون باز نمودند .

انسان هم ، چنانکه شوپن هونر گفت : در آغاز زندگی ، لاشعور و ناخودآگاه است و پس از رشد و تکامل شخصیت نیز در مواردی مانند رویا و خیالبافی و حال اغماء از خود بیخود می شود و از عقل بیگانه می گردد . پس احساس حیات ، ناخودآگاه و غیر عقلی است . اما ناخودآگاهی برتر از خودآگاهی است چرا که منبع الهام و اشراق و نبوغ است . بر همین سیاق جیمز روان را شامل روان خودآگاه و روان ناخودآگاه پنداشت و روان ناخودآگاه را بسی ژرف و نیرومند تلقی کرد. برگسون نیز با بینش عارفانه خویش ناخودآگاهی را شناخت و توجیه نمود . [7]

از اواسط قرن نوزدهم ، به اقتضای تحولات اجتماعی شدید اروپا ، نحوه تفکر عوض شد . انسان که تاکنون موجودی کمابیش ثبات طلب یا استاتیک بود ، یکسره تحول پرست و دینامیک شد . همچنان که به شکستن سنن اجتماعی پرداخت . قشر ظاهری نظام عقلی نیز از هم پاشید و در زیر آن ، دنیای بی نظام و ناهنجاری یافت . دوره اندیشه دکارتی به سر رسید . دکارت تمام وجود انسان را منحصر به عقل اول دانست ؛ «می اندیشم پس هستم» و در پاسخ آن کلاکس چنین گفته بود : «می خواهم پس هستم» در طی این دوران ملوُن‌الفکر خواست و اراده لاشعور به جای عقل و شعور نشست . از اینرو در نیمه دوم قرن نوزدهم ، شخصیت قشری عقلی و حالات روانی عادی و مقرون به عقل ، تدریجا" جای خود را به حالات غیر عادی و غیر عقلی داد . حال ، دنیای دانش نیازمند کسی بود تا بیاید و بی هراس اعماق درون انسان را بکاود. روان مردم متعارف و غیر متعارف را تحلیل کند و با آمیختن روانشناسی انسان متعارف و غیر متعارف ، واقعیت وجودی آن را دریابد . فروید این احتیاج و انتظار را بر آورد .[8]

هر چند که علم روانکاوی (پسی کانالیز) را مدیون زحمات بی شائبه فروید هستم اما ، رسیدن به این مقام ، بر پایه کلیه نظرات و اعتقادات بشر اولیه تاکنون ، پی ریزی شده است . شاید بتوان فروید را چشمی بازتر و دلی آشناتر برای گردآوری و همسو ساختن عقاید و نظرات دانست : همانطور که لویی پاستور می گوید :

« شانس در خدمت ذهن آماده است.»

فهرست مطالب

چکیده

پیشگفتار

مقدمه1

فصل اول: ضمیرناخودآگاه چیست

بخش اول

ضمیر ناخود آگاه چیست9

آشنایی با دو نیمکره12

بخش دوم

فروید و ضمیر ناخودآگاه21

نظریه‌هایی در مورد ناخودآگاه30

فصل دوم : آفرینش هنری کودکان

بخش اول

تاریخچة مطالعة نقاشی کودکان41

طبقه‌بندی مراحل رشد نقاشی در کودکان42

الف – خط‌خطی کردن ( از تولد تا دو سالگی 43

ب – از دوسالگی تا پنج سالگی ( ماندالا45

ج – پنج تا هشت سالگی (شفاف‌بینی‌ 48

د- هشت تا سیزده سالگی (واقع‌گرایی بصری49

مراحل رشد از دیدگاه پیاژه 51

مراحل رشد از دیدگاه فروید58

بخش دوم

نقاشی چیست66

الف – خط 67

ب - فضا68

ج – رنگ69

د – تصویر 69

هـ – سنبلها و نمادها70

نظریهای ادراکی تصاویر72

الف – نظریه‌های پرسپکتیو ـ فرافکنی72

ب - نظریه‌های بوم شناختی گیبسون74

ج - نظریة ساختمان‌گرایان دربارة ادراک تصویر76

د - نظریة گشتالت ادراک تصویری79

بخش سوم

فرآیندهای پیچیده نقاشی و تأثیرات آن بر نقاشی کودکان84

الف – زبان گرافیکی در نقاشی کودکان85

- شکلهای ساده85

- رجهان الگو و حرکت88

- ترکیب‌بندی شکلهای و خطوط89

- تعیین محل90

- ترتیب و توالی91

- برنامه‌ریزی92

- طرح93

ب – تأثیر موقعیت نسبی نقاشی95

ج – تأثیر سرمشقهای بصری و مکانی96

فصل سوم

افکار فروید و کاربردهای ضمیر ناخودآگاه در شکل‌گیری سبک سوررآلیسم

بخش اول

هنر نوین109

سرآغاز109

الف – مفهوم، شناخت، تصویر110

ب – سبک، شکل، محتوا113

بخش دوم

دادا بستری برای سوررآلیسم118

الف – باروک تا دادا119

ب – داداایسم125

- آ‎غاز کار125

- مانیفست‌ و بیانیه‌ها129

- نتیجه و پایان کار داداایسم131

بخش سوم

فروید و مراتب سوررآلیسم136

الف – اتوماتیسم پدیده خود انگیختگی136

ب – ضمیر ناخودآگاه142

- تخیل144

- رؤیا147

- نماد151

ج – از ارسطو تا هگل154

د -نظریه‌های هنری فروید159

تصعید یا برتر نمودن161

 بخش چهارم

سوررآلیسم

الف- آغاز کار165

ب- بحثی در باب سوررآلیسم166

فصل چهارم: 

مقایسه نقش ضمیر ناخودآگاه در آثار هنری کودک و هنرمندان سوررآلیسم

بخش اول

روش تحلیلی ساختار نقاشی کودکان169

سرآغاز169

بررسی ویژگی‌های ساختاری و محتوای نقاشی در کودکان171

الف – تحلیل فضای نقاشی کودکان171

ب – خطوط ترسیمی175

ج –رنگ و تخیلات177

- نماد رنگها184

جنبه های تحلیلی ساختار نقاشی کودکان190

الف – نمادگرایی‌ کلی و اجزای نمادین در نقاشی کودکان191

- خانه – درخت – آدمک191

بررسی سمبولیک ( اعضای آدمک 204

الف – سر 204

ب – صورت204

ج – تنه207

د – اعضا208

هـ – خورشید و ماه211

و – حیوانات213

نقاشی و ناسازگاری215

- عقب افتادگی ذهنی217

تفسیر نقاشی کودکان218

سایه زدن218

هنر و درک هنری کودکان229

بخش دوم

تحلیل آثار نقاشی سوررآلیسم232

سر آغاز 232

تحلیل در آثار نقاشی سوررآلیسم258

اتوماتیسم در اروتیسم درسوررآل260

نقش جنسیت در آثار کودکان289

الف – ترسیم آدمک و مراحل تحول عاطفی289

- مرحله دهانی289

- مرحله مقعدی290

- مرحله احلیلی291

- مرحله اد‌یپی ـ تناسلی292

ب – اولین ترسیمهای کودک از اختلاف جنسیت293

ج – رمزگرایی جنسی در نقاشی294

د – نمادهای جنسی در آثار نقاشی کودکان296

نتیجه گیری309

منابع و مآخذ315