شَهرکُرد یکی از شهرهای مرکزی ایران و مرکزشهرستان شهرکرد و استان چهارمحال و بختیاریاست شهرکرد در ۹۷ کیلومتری جنوب غرب اصفهانقرار دارد. نام پیشین آن «دِهْکُرد» بودهاست که پس از تبدیل به شهر (در شهریور ۱۳۱۴ خورشیدی)، به شهرکرد تغییر نام داده شدهاست. براساس آمار سال ۱۳۹۰ خورشیدی، جمعیت شهرکرد برابر با ۱۵۹٬۷۷۵ نفر است.[۲] زبان مردم شهرکرد فارسی است که بالهجه شهرکردی تکلم میشود.
شهرکرد مرتفعترین مرکزٍ استان در ایران است و به همین دلیل به بام ایران شهرت دارد،[۱] ولی در کل، شهرکرد جزو ۲۰ شهر مرتفع ایران است که با ارتفاع ۲۰۶۰ متر از سطح دریا، ۴۷۰ متر پایینتر از مرتفعترین شهر ایران، فریدونشهر (۲۵۳۰ متر) قرار دارد.[
بر اساس یافتههای باستانشناسی، پیدا شدن سکههای مربوط به دوران اشکانی و ساسانی، و به خصوص توجّه به استقرار تپههای باستانی مربوط به هزارههای پیش از میلاد مسیح (ع)، قدمتی در حد هزارههای مذکور برای استقرار بشر و آغاز تمدن در محدوده دشت شهرکرد میتوان منظور نمود.[۵][۶]هیئتهای باستانشناسی درتپه باستانی گورگای (یا گورکای) در ۴ کیلومتری شهرکرد و در شمال شرقیکیان نشانههایی مبنی بر قدمت حداقل هفت هزار ساله را یافتهاند. در شهر هفشجان، در ۱۴ کیلومتری شهرکرد، سفالینههایی با پیشینه ۹۰۰۰ ساله بروی تپههای باستانی هفشجان کشف شده است و گمان میرود که تپه اسکندری شهر هفشجانسازهای شبیه زیگورات (معبد الهی) داشته است. تپه اسکندری اولین و بزرگترین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری محسوب میگردد و به صورت دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار دارد.[۷]
شهرکرد در قدیم بیشتر کاربرد نظامی داشته است و دژی بوده است مستحکم که شاپور دوم در نامههای خود آن را دژگرد خوانده است. برخی معتقدند دهکرد معرب شده همین دژگرد است. نام دهکرد (نام قدیم شهرکرد) از دوره زندیه به این سو در منابع دیده میشود.[۶]
یاسوج یکی از شهرهای لرنشین جنوب غربی ایران و مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد است. این شهر همچنین مرکز شهرستان بویراحمد است و در شمال شرقی استان واقع شدهاست. پیش از ایجاد این شهر، در حدود ۶ کیلومتری آن، یک شهر قدیمی به نام «تل خسرو» قرار داشت که زمانی مرکز نفوذ خوانین بویراحمد علیا بودهاست. اینک به جز تپههای پراکنده و یک روستا، اثری دیگر از آن باقی نماندهاست. تل خسرو متجاوز از دو هزار سال قدمت دارد. لیکن احداث ابنیهٔ معاصر در پیرامون آن، بعد از سال ۱۳۰۹ خورشیدی شروع شده و تا سال ۱۳۲۳ادامه یافت و پس از آن متروک شدهاست.
یاسوج در کنار رودخانه بشار در تپههای متعدد در ارتفاع ۱۸۷۰ متری از سطح دریا قرار گرفته، این شهر که تا سال ۱۳۴۹ از توابع شهرستان کازرون بود جدا شد و برای ۶ سال به شهرستان بهبهان داده شد و در نهایت در سال ۱۳۵۵ و با جدا شدن استان از استان فارس، به مرکزیت استان کهگیلویه و بویراحمددر آمد. در فصل زمستان برف زیادی در این شهر میبارد و اکثر نقاط و ارتفاعات اطراف آن برای مدتی طولانی پوشیده از برف باقی میماند. شهر یاسوج ۱۸ کیلومتر وسعت یافتهاست.
ساری ( تلفظ راهنما·اطلاعات) مرکز استان مازندران در شمال ایران، بزرگترین و پرجمعیتترین شهر استان مازندران است.[ به مردم اهل ساری، سارَوی گفته میشود. همچنین ساری با بیش از ۶۰۰۰ سال قدمت، قدیمیترین شهر شمال ایران میباشد
ساری پایگاه آغامحمدخان کمی پیش از تاجگذاریقاجار بوده است.ساری به سه منطقهٔ شهری تقسیم میشود و طبق سرشماری ۱۳۹۰، جمعیت آن ۲۹۶٫۴۱۷ نفر بودهاست
ساری از جمله شهرهای بسیار قدیمی ایران است. براساس اکتشافاتی که در منطقه نوده در جنوب ساری به عمل آمده، تکه سفال هایی دست ساز از دوره مس سنگی با پوشش قرمز و نقوش هندسی سیاه یا قهوهای تیره، یک قطعه دور ریز تولید ابزار سنگی از جنس فلینت به رنگ کرم و سفالهایی از دوره مفرغ در طیف خاکستری تیره، سیاه و سنگ چین معماری شناسایی شده که نشان از قدمت ۶ هزار ساله شهر ساری دارد.[۹] بنای ساری مرکزاستان مازندران را بر اساس نوشته حمد الله مستوفی و دیگر مورخان به تهمورث دیوبند از پادشاهان اساطیری ایران، عدهای به فریدون شاه پیشدادی و برخی هم به توس پسر نوذر نسبت میدهند. ساری در قرن اول هجری به دست فرخان ابن دابویه بربری محلهای تجدید بناشدهاست.
ریشه نام ساری نامشخص است. چند گمانهزنی غیر علمی در این مورد وجود دارد که عبارت است از: یونانیان باستان آن را زادراکارتا، پایتخت تمدن هیرکانیا، ذکر میکنند،[۱۰] اشپیگل شرقشناس و نئونازیست آلمانی آورده که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از اقوام آریایی به ایران در شهر باستانی اسرم، که هم اکنون نام دهی در ۱۰ کیلومتری ساری است، زندگی میکردهاند. ادوارد پولاک گمان دارد که نام ساری دگرگونی واژگانی سادراکارتا میباشد،[۱۱] دکتر اسلامی نیز در کتاب خویش نوشته که احتمال آنکه زادراکارتا از نام زردگرد، باشد نیز است.[۱۲] در کتاب تاریخ باستان نام سارو به معنی شهر زرد برای ساری به کار میرود؛ که دلیل آن را وجود درختان متعدد مرکبات خصوصاً نارنج و لیمو میداند. همچنین ذکر میکند که احتمالاً زادراکارتا و سارو یکی هستند. ظهیرالدین مرعشینیز در کتاب «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» به روایت نوشته است که فرخان بزرگ شهر ساری را به نام فرزندش، سارویه ساخته است.
سمنان یکی از شهرهای ایران، مرکز استان سمنان وشهرستان سمنان است. این شهر در جنوب رشته کوه البرز و شمال دشت کویر در راه تهران به خراسانقرار گرفته است. آب و هوای آن خشک و معتدل میباشد.
این شهر از سوی خاور با شهرهای دامغان شاهرود، از شمال به درجزین، مهدیشهر و شهمیرزاد و از باختر با سرخه همسایه است. در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۲۳ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه واقع شده و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا ۱۱۳۰ متر است. همچنین فاصله آن تا تهران ۲۱۶ کیلومتر است و به راه آهن سراسری تهران_مشهد، متصل میباشد و دارای دو فرودگاه (یکی تجاری و دیگری نظامی) میباشد. جمعیت شهرستان سمنان بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی، برابر بر ۱۸۲٬۲۶۰ نفر که با این آمار، نود و پنجمین شهرستان بزرگ ایران است.شهر سمنان با ۱۵۳٬۶۸۰ نفر جمعیت، اولین شهر استان میباشد نژاد مردم سمنان آریایی است و به زبان فارسی و زبان سمنانی سخن میگویند.
سمنان از گزینههای مهم برای انتقال پایتختسیاسی کشور در سال ۱۳۹۲ بود.
مهمترین آثار تاریخی سمنان عبارتند از: